Przepisy o użytkowaniu wieczystym wprowadzono w 1961 roku. Użytkowanie wieczyste oznacza, że przez 99 lat można użytkować grunt, który jest własnością Skarbu Państwa, należy do województwa, powiatu lub gminy. W wyjątkowych przypadkach może to być krótszy okres, ale trwający co najmniej 40 lat. Jeśli po tym czasie nadal chcemy korzystać z nieruchomości, trzeba złożyć wniosek do jej właściciela. W przypadku gdy dochodzi do odmowy to ze względu na ważny interes społeczny – np. planowaną inwestycję na tym gruncie.
Użytkowanie wieczyste nie jest dla korzystającego bezkosztowe. Najpierw trzeba zapłacić od 15 do 25 proc. wartości nieruchomości, a później regulować opłaty roczne, które wynoszą od 0,3 do 3 proc. ceny rynkowej gruntu.
Od 1 stycznia 2019 roku użytkowanie wieczyste gruntów pod mieszkaniami i domami można przekształcić we własność – wystarczy wnieść opłatę. Na tej decyzji skorzystało około 2,5 miliona Polaków – przede wszystkim posiadających mieszkania w budynkach wielorodzinnych. Ponadto to korzystna ustawa dla: właścicieli domów, posiadaczy domów wielorodzinnych, posiadaczy lokali użytkowych, które znajdują się w domach wielorodzinnych.
Po modyfikacji przepisów wprowadzono nowe zasady pobierania opłat od osób, które przekształciły grunt. Po tych zmianach nie trzeba już płacić na użytkowanie wieczyste. Należy jednak pokryć koszty przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Opłatę trzeba uiszczać corocznie, w stałej wysokości (wcześniej stawki były zmieniane przez samorządy i często rosły). Czas jej poboru skrócono do 20 lat. Za przekształcenie trzeba zapłacić 20 rocznych opłat przekształceniowych, np. płacąc 400 zł rocznie całkowity koszt wyniesie 8 tys. zł.
Można także spłacić przekształcenie jednorazowo – dotyczy to wszystkich gruntów należących do Skarbu Państwa. W przypadku działek należących do samorządów decyzja o możliwości jednorazowej spłaty zależy od nich. Taka spłata wiąże się zazwyczaj ze sporymi bonifikatami, co znacznie obniża koszt przekształcenia.
W Polsce jest ponad 400 tys. nieruchomości znajdujących się w użytkowaniu wieczystym.