Umożliwienie m.in. wspólnotom i spółdzielniom mieszkaniowym oraz firmom i osobom fizycznym uzyskania na własność gruntów, które mają w użytkowaniu wieczystym, umożliwia ustawa, której projekt przyjął rząd.
W środę (29 marca) Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw, przygotowany przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Projekt ustawy wprowadza nowy, rynkowy model odpłatności za grunt sprzedawany użytkownikowi wieczystemu. – Pozwoli on wyeliminować ryzyko udzielenia niedozwolonej pomocy publicznej, a przedsiębiorcom pozwoli skorzystać z możliwości rozliczenia wartości gruntu w dostępnym limicie pomocy de minimis – zaznaczył minister rozwoju i technologii Waldemar Buda.
– Ustawa jest kolejnym etapem eliminacji użytkowania wieczystego z systemu prawa. W ten sposób umożliwimy przedsiębiorcom, ale też osobom fizycznym, spółdzielniom i wspólnotom mieszkaniowym uzyskanie na własność gruntów, które mają od wielu lat w użytkowaniu wieczystym – wyjaśnił Buda.
Koniec corocznych opłat za użytkowanie wieczyste
Według Waldemara Budy nowe przepisy wyeliminują „obciążenia finansowe wynikające z obowiązku ponoszenia co roku opłat rocznych za użytkowanie wieczyste oraz niepewność wynikającą z terminowego charakteru tego prawa”.
– Projekt nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomościami to kontynuacja procesu głębokiej reformy użytkowania wieczystego wprowadzonego w okresie PRL. Po uwłaszczeniu w 2019 r. mieszkańców i spółdzielni na gruntach pod budynkami mieszkalnymi, teraz czas na biznes oraz na inne grunty – podkreślił szef MRiT.
Zgodnie z projektem nowy model odpłatności za grunt będzie dotyczył: przedsiębiorców (duże firmy, jednoosobowa działalność gospodarcza); osób fizycznych np. właścicieli garaży; spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych (infrastruktura osiedlowa, pawilony handlowe); mieszkańców osiedli – np. parkingi, drogi wewnętrzne, place zabaw.
Jak wyjaśniono, zasadą nie będzie uwłaszczenie z mocy prawa, jak przy przekształceniu gruntów mieszkaniowych, „ale na wniosek – nie chcemy zmuszać do nabycia gruntu użytkownika, który nie chce płacić za własność, bo ma inne plany inwestycyjne”.
Rok na złożenie wniosku o sprzedaż gruntu
Przewiduje się, że użytkownik wieczysty gruntu zabudowanego, który zrealizował cel użytkowania wieczystego powstałego przed 1 stycznia 1998 r., „będzie mógł wystąpić z żądaniem sprzedaży”. W takim wypadku organ będzie zobowiązany do zawarcia umowy. Termin złożenia takiego wniosku będzie wynosił rok od wejścia ustawy w życie.
– Zgodnie z nowymi przepisami organy publiczne nie będą już mogły odmówić sprzedaży gruntu na rzecz użytkownika, w tym przedsiębiorcy, który złoży wniosek w terminie roku od wejścia w życie ustawy – zaznaczył Waldemar Buda.
Wyjątek dotyczy przede wszystkim gruntów niezabudowanych bądź zajmowanych przez rodzinne ogrody działkowe. – W takich przypadkach grunt będzie można kupić za zgodą samorządu lub starosty i wojewody pod warunkiem, że umowa trwa minimum 10 lat – zauważył.
Jakie opłaty za wykup gruntu?
Projektowane przepisy mają wprowadzić nowy model odpłatności za grunt: cena wykupu przy jednorazowej wpłacie ma wynieś 20-krotność dotychczasowej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste; a cena za grunt docelowo to równowartość 6 proc., 20 proc., 40 proc., 60 proc. lub więcej wartości rynkowej gruntu.
Przewiduje się też możliwość płatności w ratach przez maksimum 10 lat – wtedy cena to 25-krotność dotychczasowej opłaty rocznej, czy bonifikatę dla grup szczególnie wrażliwych społecznie np. osób niepełnosprawnych i ich opiekunów. – Samorządy będą mogły przyjąć te same zasady odpłatności lub określić je samodzielnie – zaznaczono. Natomiast dla przedsiębiorców zaproponowano preferencje w ramach limitu pomocy de minimis.
MRiT wskazało też na „oszczędność pieniędzy i poczucie bezpieczeństwa – brak opłat rocznych za użytkowanie wieczyste i podwyżek z tym związanych oraz nieograniczone w czasie prawo, jakim jest własność”.
Nowe przepisy mają wejść w życie po 30 dniach od ich ogłoszenia w „Dzienniku Ustaw”.
Użytkowanie wieczyste
Przepisy o użytkowaniu wieczystym wprowadzono w 1961 roku. Użytkowanie wieczyste oznacza, że przez 99 lat można użytkować grunt, który jest własnością Skarbu Państwa, należy do województwa, powiatu lub gminy. W wyjątkowych przypadkach może to być krótszy okres, ale trwający co najmniej 40 lat. Jeśli po tym czasie nadal chcemy korzystać z nieruchomości, trzeba złożyć wniosek do jej właściciela. W przypadku gdy dochodzi do odmowy to ze względu na ważny interes społeczny – np. planowaną inwestycję na tym gruncie.
Użytkowanie wieczyste nie jest dla korzystającego bezkosztowe. Najpierw trzeba zapłacić od 15 do 25 proc. wartości nieruchomości, a później regulować opłaty roczne, które wynoszą od 0,3 do 3 proc. ceny rynkowej gruntu.
Od 1 stycznia 2019 roku użytkowanie wieczyste gruntów pod mieszkaniami i domami można przekształcić we własność – wystarczy wnieść opłatę. Na tej decyzji skorzystało około 2,5 miliona Polaków – przede wszystkim posiadających mieszkania w budynkach wielorodzinnych. Ponadto to korzystna ustawa dla: właścicieli domów, posiadaczy domów wielorodzinnych, posiadaczy lokali użytkowych, które znajdują się w domach wielorodzinnych.
Po modyfikacji przepisów wprowadzono nowe zasady pobierania opłat od osób, które przekształciły grunt. Po tych zmianach nie trzeba już płacić na użytkowanie wieczyste. Należy jednak pokryć koszty przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Opłatę trzeba uiszczać corocznie, w stałej wysokości (wcześniej stawki były zmieniane przez samorządy i często rosły). Czas jej poboru skrócono do 20 lat. Za przekształcenie trzeba zapłacić 20 rocznych opłat przekształceniowych, np. płacąc 400 zł rocznie całkowity koszt wyniesie 8 tys. zł.
Można także spłacić przekształcenie jednorazowo – dotyczy to wszystkich gruntów należących do Skarbu Państwa. W przypadku działek należących do samorządów decyzja o możliwości jednorazowej spłaty zależy od nich. Taka spłata wiąże się zazwyczaj ze sporymi bonifikatami, co znacznie obniża koszt przekształcenia.
W Polsce jest ponad 400 tys. nieruchomości znajdujących się w użytkowaniu wieczystym.
